වස් කාලය ඇසළ, නිකිණි, බිනර , වප් යන මාස හතරින් නිමාවේ. මෙයින් ඇසළ පොහෝ දිනට පසු දින පටන් වප් මැදින්පෝය දින දක්වා වූ මාස තුන බුද්ධ ප්‍රඥප්තියක් අනුව භික්‍ෂූන් වහන්සේ පෙර වස් සමාදන්වීම කළ යුතුවේ. යම් කිසි හේතු නිසා මෙම දිනයට වස් සමාදන්වීමට අපහසු වූයේ නම් නිකිණි අව පෑලවිය දිනයේදී වස් සමාදන් වීමට හැකිය.
වැසි සමයේදී තණකොළ ආදි පැලෑටි ලියලා වැඩීම සිදුවේ. කුඩා පණුවන් ආදිය පොළොව මතුපිට වාසය කරති. පයට යට වුවහොත් එම ජීවීන් පෑගීම, මිරිකීම නිසා මැරීයාම සිදුවේ. අවිහිංසාව පරම ධර්මය කොට සැලකීම භාරතීය ජනතාවගේ පොදු හැඟීමයි. මෙහිදී චාරිකාවේ හැසිරෙන බෞද්ධ භික්‍ෂූන් වහන්සේ තණ පැලෑටි නසමින්, සතුන් මරමින් ඇවිදින විට ලක්වු දෝෂාරෝපණය නිසා “අනුජානාමී භික්ඛවේ වස්සානං වස්සං උපගන්තුං ....” මහණෙනි! වස්සාන ඍතුවෙහි වස්එළඹෙන්නට අනුදනිමි” යනාදී වශයන් වදාළ සේක. කුරුළු කොබෝ සතුන් පවා කැදලිවලට වී වැඩිපුර කල් ගත කරනුයේ වැසි කාලයේදීය.අන්‍ය තීර්ථක පූජකවරුද දිසා චරණයෙහි නොයෙදී වැසි සමයේදී කිසියම් තැනකට වී සිටියහ.
නමුත් වස් විසූ භික්‍ෂුවට වග වලස් නයි පොළොං යක්‍ෂ භූත ගිනි ජාලා ආදි කුමන හෝ උවදුරක් ඇතිවේ නම් සත්තාහකරණයෙන් යා හැකිය. එයින් වස් බිඳීමෙන් ඇවැත් සිදු නොවේ. තවද යැපෙන පමණට දානය නොලැබීම් අදිය නිසාද වස් අරම වෙනස් කළ හැකිය. ගමන් කරන රථයක හෝ ශාලක ගැලක කුමක වුවද වස් වසන්නට අවසර තිබුණත් රුක් බෙනයක රුක් දෙබලක , එළිමහනක, වහල දොර නැති තැනක,සොහොනක , දේවාලයක, ආදි තැන්හි වස් වසන්නට අවසර නැත. මේ කාලය තුළ ධුතාංග රැක්ම, ධර්ම දේශනා කිරීම ගුණ දහම් පිරීම විශේෂයි. සැදැහැවතුන්ට කුසල් රැස්කරගත හැකි පුණ්‍ය සමයකි.
වස් විසීමේදී මුලින්ම කළ යුතු චාරිත්‍රයක් ඇත. එනම් වැසි සළුවක් ලබා ගැනීමයි. ඉල්ලීමක් නොමැතිව කරන පූජාවද එයට වඩාත් සුදුසුය. විශේෂයෙන්ම අධිෂ්ඨාන කර ගත යුතු චීවරයකි. එය වස් වසන දිනයට කලින් මාසයක් ඇතුළත පඬු පොවා සකස් කරගත යුත්තකි. එහෙත් වස් වසන දිනය වනතුරු අධිෂ්ඨාන හෝ පරිභෝග නොකළ යුතුය. දායක පක්‍ෂයෙන් නියමිත කාලයේදී නොලැබුණහොත් සුදුසු කෙනෙකුගෙන් ඉල්වා ගත යුතුය. හේතුව වැසි සමයේදී සිවුරු හිඟයෙන් පීඩා නොවිඳීම සඳහාය.
වැසි සමයේදී තණකොළ ආදි පැලෑටි ලියලා වැඩීම සිදුවේ. කුඩා පණුවන් ආදිය පොළොව මතුපිට වාසය කරති. පයට යට වුවහොත් එම ජීවීන් පෑගීම, මිරිකීම නිසා මැරීයාම සිදුවේ. අවිහිංසාව පරම ධර්මය කොට සැලකීම භාරතීය ජනතාවගේ පොදු හැඟීමයි. මෙහිදී චාරිකාවේ හැසිරෙන බෞද්ධ භික්‍ෂූන් වහන්සේ තණ පැලෑටි නසමින්, සතුන් මරමින් ඇවිදින විට ලක්වු දෝෂාරෝපණය නිසා “අනුජානාමී භික්ඛවේ වස්සානං වස්සං උපගන්තුං ....” මහණෙනි! වස්සාන ඍතුවෙහි වස්එළඹෙන්නට අනුදනිමි” යනාදී වශයන් වදාළ සේක. කුරුළු කොබෝ සතුන් පවා කැදලිවලට වී වැඩිපුර කල් ගත කරනුයේ වැසි කාලයේදීය.අන්‍ය තීර්ථක පූජකවරුද දිසා චරණයෙහි නොයෙදී වැසි සමයේදී කිසියම් තැනකට වී සිටියහ.
නමුත් වස් විසූ භික්‍ෂුවට වග වලස් නයි පොළොං යක්‍ෂ භූත ගිනි ජාලා ආදි කුමන හෝ උවදුරක් ඇතිවේ නම් සත්තාහකරණයෙන් යා හැකිය. එයින් වස් බිඳීමෙන් ඇවැත් සිදු නොවේ. තවද යැපෙන පමණට දානය නොලැබීම් අදිය නිසාද වස් අරම වෙනස් කළ හැකිය. ගමන් කරන රථයක හෝ ශාලක ගැලක කුමක වුවද වස් වසන්නට අවසර තිබුණත් රුක් බෙනයක රුක් දෙබලක , එළිමහනක, වහල දොර නැති තැනක,සොහොනක , දේවාලයක, ආදි තැන්හි වස් වසන්නට අවසර නැත. මේ කාලය තුළ ධුතාංග රැක්ම, ධර්ම දේශනා කිරීම ගුණ දහම් පිරීම විශේෂයි. සැදැහැවතුන්ට කුසල් රැස්කරගත හැකි පුණ්‍ය සමයකි.
වස් විසීමේදී මුලින්ම කළ යුතු චාරිත්‍රයක් ඇත. එනම් වැසි සළුවක් ලබා ගැනීමයි. ඉල්ලීමක් නොමැතිව කරන පූජාවද එයට වඩාත් සුදුසුය. විශේෂයෙන්ම අධිෂ්ඨාන කර ගත යුතු චීවරයකි. එය වස් වසන දිනයට කලින් මාසයක් ඇතුළත පඬු පොවා සකස් කරගත යුත්තකි. එහෙත් වස් වසන දිනය වනතුරු අධිෂ්ඨාන හෝ පරිභෝග නොකළ යුතුය. දායක පක්‍ෂයෙන් නියමිත කාලයේදී නොලැබුණහොත් සුදුසු කෙනෙකුගෙන් ඉල්වා ගත යුතුය. හේතුව වැසි සමයේදී සිවුරු හිඟයෙන් පීඩා නොවිඳීම සඳහාය.